«Il lungatg romontsch ei ina part impurtonta da mia veta»

Las proximas jamnas presenta la Gruppa da teater Mustér la cumedia «Tgei stress pervia d’ina statua». Igl ei igl emprem toc humoristic che Hubert Giger da Platta ha scret. En in’intervista culla FMR relata el ch’ulteriurs savessen suandar.

parter

En siu studi ed en siu temps liber ei Hubert Giger (66) da Platta en Val Medel sefatschentaus intensivamein dil temps che persunas vegnevan persequitadas e setenziadas perquei ch’ellas duevan esser striuns ni strias. Da quellas retschercas ei lu naschius il roman historic e pli tard il toc da teater «La stria da Dentervals». Il mument lavura el era vid il toc «1799» che duess vegnir presentaus igl onn 2026 sco teater el liber a Mustér. Avon paucs onns ha igl anteriur redactur da RTR denton era scret ina cumedia e quella vegn presentada las proximas jamnas dalla Gruppa da teater Mustér. La FMR ha vuliu saver dapli da Hubert Giger davart sia lavur d’autur.

FMR: Hubert Giger, Vus essas sefatschentai intensiv dalla historia co strias e striuns vegnevan persequitai e setenziai pli baul. Da quella lavur ei denter auter il roman historic «La stria da Dentervals» naschius. Ussa presenta la Gruppa da teater Mustér Vossa cumedia che Vus haveis scret avon entgins onns. Dil drama tier la cumedia, quei ei tuttina ina brava differenza?

Hubert Giger: Ina gronda. «La stria da Dentervals» ed era «1799» ein dramas historics che sebasan sin fatgs ch’ein capitai en nossa regiun. La cumedia ei inventada, schegie ch’il tema sco tal ei prius ord schabetgs dalla veta reala. In drama tracta savens in tema tragic ed ei dat pauc da rir, tier la cumedia eis ei il cuntrari. Mo era ina cumedia sa haver aspects serius.        

«Tgei stress pervia d’ina statua» ei l’emprema cumedia che Vus haveis scret. Ella sefatschenta dalla carplina denter duas vischnauncas vischinontas. Haveis patertgau en quei connex concretamein vid duas vischinauncas ni eis ei plitost in maletg general che pertucca vischinas e vischins?

Ei savess esser omisdus, mo la finala dependa ei, co las aspectaturas ed ils aspectaturs interpreteschan il toc.  

Affons e giuvenils survegnan in plaid en quella cumedia. Eis ei ella realitad aschia che glieud sils onns fa pli bugen resistenza el rom da cooperaziuns che giuvenils ch’ein buca engreviai da fatgs succedi pli baul?

Quei ei ver. Ils giuvenils ein – per regla – buca influenzai ni san sedistanziar meglier da schabetgs ch’ein capitai pli baul. La giuventetgna ha buca tons pregiudezis viers glieud d’ina autra val ni d’in auter vitg. Bia ei semidau en quei grau, mo probabel savess ins aunc migliurar enqual caussa. Ed jeu sedamondel mintgaton co ei fuss, sche affons e giuvenils savessen decider pli bia tgei che nus fagein cun nossa veta. La finala duess il slogan «Ils affons ein nies avegnir» esser dapli che mo ina frasa vita.

Vus essas lundervi da finalisar medemamein sco autur il toc «1799» che duei vegnir presentaus l’auter onn sco teater el liber a Mustér. Tgei astgan l’aspectatura ed igl aspectatur spitgar da quei toc?

«1799» tracta in eveniment impurtont ella historia da nossa regiun. Il toc emprova da mussar co las duas grondas pussonzas europeas da gliez temps – l’Austria e la Frontscha – han tarmess schuldada tier nus e co quella decisiun ha giu consequenzas fatalas pil vitg da Mustér e per la claustra. La finamira ei da far resortir che l’uiara sligia negins problems, il cuntrari.

En Vos tocs luvreis Vus cun pointas ord il mintgadi, sch’ins vul dir aschia cun explicaziuns ed atgnadads originalas da nus Romontschas e Romontschs. Cun quei gideis Vus a salvar quellas el lungatg plidau. Tgei intimescha Vus da far quei?

Il lungatg romontsch ei ina part impurtonta da mia veta. Perquei scriv’jeu ton sco pusseivel per romontsch. Miu lungatg motivescha mei da scriver. Quei ei bein in bi hobi, mo bia ga siuel jeu bunamein saung d’anflar ils dretgs plaids. Gliez sai jeu da dir. En quels muments vegn miu aug Pauli endamen a mi, el che scheva adina puspei: «Lai betga vargiar ein il cumbel!» Ed jeu emprovel da tener tila. E sch’jeu sai gidar a salvar enqual pointa ni expressiun el lungatg plidau, lu ei quei per mei in ver pegliasis.

Il teater el liber «La stria da Dentervals» ei staus in grond success igl onn 2019 a Mustér. Tgei resun spitgeis dalla presentaziun da Vossa emprema cumedia ed astgan las amitgas ed ils amitgs dil teater quintar igl avegnir cun ulteriurs tocs da teater da Vus, forsa era cumedias?

Jeu sperel surtut che las aspectaturas ed ils aspectaturs sappien guder il toc e ch’ei detti beinenqual mument da rir. E gie, jeu hai il senn da scriver aunc in ni l’auter toc da teater, tgunsch era cumedias. Mo secapescha ch’ei drova era uniuns ch’ein promtas da mussar quels tocs. Ed en quei senn s’auda da mia vart in grond Dieus paghi alla Gruppa da teater Mustér.


L’intervista ei vegnida fatga a scret.