Tschaffar il giavel per la corna

La legenda dalla sontga Margriata ei beinenconuschenta. Ella ha denton mo da far indirectamein cun il cuntegn dalla canzun dalla sontga Margriata che vala per ina dallas pli veglias canzuns romontschas. Era la legenda picturada silla entrada dalla baselgia da Vuorz relata ina historia che finescha empau auter che la legenda.

parter

Con ventireivlas ston las dunnas e puras romontschas esser stadas el temps avon la secunda mesadad dil 19avel tschentaner. Lu, cu ellas para cantavan aunc sil funs. E sco ei vegn colportau da pliras varts cantavan ellas era «La canzun de Sontga Margriata». Quella canzun ei vegnida publicada ella Crestomazia da Caspar Decurtins e translatada da Christian Caminada. Da professiun spiritual ed uestg possedeva Christian Caminada aschidadir sco hobi ina gronda attaschadad alla cultura populara grischuna era precristiana. Sia pli enconuschenta publicaziun senumna «Die verzauberten Täler». Sch’igl uestg ch’ei naschius igl onn 1876 a Surin e morts 1962 a Cuera ha aunc udiu a cantar las puras sil funs ei buca enconuschent. El scriva era buca tgei ch’ils umens han fatg duront il cant dallas dunnas. Probabel han ils umens dau en il tun.

Il historicher d’art Marc Antoni Nay ei dalla medema opiniun sco Christian Caminada. Numnadamein ch’il cristianissem hagi mess la capetscha cristiana dalla sontga Margriata sur ina detga precristiana. «Quei ei schabegiau aunc en biars auters loghens», gi il historicher d’art. Tenor il lexicon ecumenic dallas sontgas e dils sontgs ei la legenda dalla sontga Margriata sederasada el decuors dil temps mediaval ell’entira Europa. Ella ei daventada in star denter las sontgas ed il sontgs e biars artists han integrau ella en lur ovras. Per regla cun la crusch enta maun ed il dragun suttapeis. Ins anfla la sontga malegiada en quei stil per exempel ella baselgia da Cuort/Sursaissa. Marc Antoni Nay ha contribuiu igl onn 2017 al guid da monuments dalla baselgia parochiala da Vuorz. E leu fa el attent ad in ciclus dalla legenda dalla sontga Margriata che sesanfla gest sur l’entrada e che datescha pli probabel dalla secunda mesadad dil 14avel tschentaner.

Tgi che ha creau quei ciclus ei buc enconuschent. Ei setracta denton buc digl aschinumnau meister da Vuorz che ha scaffiu l’ovra dalla passiun egl intern dalla baselgia. «Il ciclus dalla legenda che sesanfla sur l’entrada dalla baselgia ei diltuttafatg atipics», gi Marc Antoni Nay. Ella secund davosa scena tschappa la sontga Margriata il giavel per la corna e maltracta el cun ina gheisla. «Ina historia dad in martiri cun happy end enconuschel jeu buc enzanua auter.»  Marc Antoni Nay gi ch’ei savessi eventualmein esser che la part dalla scavazzada dalla sontga Margriata seigi ida a piarder ni vegnida destruida.

La historia dalla giuvna tematisada el vegl cant romontsch che ha zuppentau sia schlatteina per saver ir siat stads ad alp ha anflau ina renaschientscha el temps contemporan. Denter auter ha Corin Curschellas intonau la canzun da niev, Yvonne Gienal e Luis Coray han tematisau la detga avon treis onns en ina exposiziun. La historia dalla giuvna ch’ei la finala svanida sur il Cunclas ora. E cun ella ein la caldera e las vaccas svani sul Cunclas perquei ch’il paster pign ha tradiu al signun la «zezna purschala». Ei fuss uras che la sontga Margriata turnass puspei sul Cunclas en. Forsa pudess ella motivar ils umens dad entscheiver a cantar sil funs ni enzanua auter. En vesta dallas novitads actualas che derivan digl entir mund dess ei in ni l’auter ch’ei fuss da tschappar per la corna per dar ina mudesta scurlada.

La legenda dalla sontga Margriata

La canzun dalla sontga Margriata ei bein d’origin romontsch, la detga dalla sontga Margriata buc. Il lexicon ecumenic dallas sontgas e dils sogns tradescha igl origin dalla legenda dalla sontga Margriata che duei haver viviu egl tierz tschentaner suenter Cristus ella Antiochia, oz ina part dalla Terchia. Tenor la legenda ha la giuvna cristiana renviau il giavisch dil prefect dil marcau da maridar ella. Per vendetga ha il prefect schau torturar la giuvna cun faclas e in barschun da fier. Las plagas dallas torturas ein denton adina semedegadas. L’avischinaziun dil giavel en fuorma dad ina dragun ha la giuvna cristiana renviau cun far la sontga crusch. La finala ha il prefect schau scavazzar la sontga Margriata che vala oz denter auter per la patruna da pasturas e pasturs, dalla fritgeivladad, da giuvnas e dunnas en speronza. (fmr/ac)