«Üna lunga chaminada sün ün spi»
Susanna Fanzun muossa als 26 da schner 2025 sia deschavla premiera als 60avels Dis da Film a Soloturn. In sia plü nouva ouvra cul titel «Nos Chastè» ha la cineasta independenta documentà l’istorgia dal Chastè da Tarasp ed ha creà ün film integrond elemaints persunals da si’aigna famiglia. Quella ha nempe administrà il chastè dürant bundant 100 ons.
Cur cha Susanna Fanzun vaiva avant passa 20 ons dudi cha’ls proprietaris da quella jada vöglian vender il Chastè da Tarasp, ha ella dalunga savü cha quai pudess servir plü bod o plü tard sco istorgia per ün film. «I d’eira quel temp cur ch’eu vaiva pitschens uffants a chasa e cur ch’eu vaiva güsta terminà la scolaziun per filmar svess. Ed uschè n’haja a partir da là cumanzà a filmar adüna darcheu sül Chastè da Tarasp per documentar il stadi da quella jada e’l svilup fin dal 2024», declera Susanna Fanzun. Ma la cineasta independenta – sco eir presidenta da l’uniun «Cineasts Rumantschs» tanter il 2017 e 2024 (guarda boxa) – nu cugnuoscha il segn caracteristic medieval da l’Engiadina Bassa be daspö las registraziuns per seis nouv film. Il Chastè da Tarasp tilla accumpogna fingià tuotta vita ed uschè es nat il film «Nos Chastè». Quel ha premiera als 26 da schner 2025 in occasiun da la 60evla ediziun dal Dis da Film Soloturn, chi sun dal 22 schner fin als 29 schner 2025.
Tour cumgià davo bod 100 ons
Susanna Fanzun es nempe creschüda sü cul Chastè da Tarasp, siond cha sia famiglia es statta per bundant 100 ons respunsabla per l’administraziun dal chastè. Dal 2016 ha lura l’artist Not Vital cumprà l’edifizi e’ls contuorns e la fin dal 2016 ha lura eir il frar da Susanna Fanzun dat giò in terza generaziun l’administraziun – per as pudair concentrar sün sias butias da sport. «Uschè haja a la fin dat ün film documentar chi tematisescha l’istorgia e’ls müdamaints sül Chastè da Tarasp our da la perspectiva da mia famiglia, però cul tour cumgià sco elemaint universal cha minchün cugnuoscha da l’aigna vita», declera Susanna Fanzun.
«Meis chapital da ris-ch»
Decis da far ün film ha Susanna Fanzun lura pür avant ün pêr ons e tenor ella nun esa stat fich raziunal dad ir a filmar passa 60 jadas sainza savair, schi detta a la fin propi ün film. «Ma quai es stat meis chapital da ris-ch», disch ella. Uschè s’algorda la cineasta ad ün mumaint, cura ch’ella saja üna jada rivada cul tren in Engiadina Bassa. Viagiond culla viafier in direcziun da Scuol as preschainta il Chastè da Tarasp tenor Susanna Fanzun nempe sco sün üna passarella e’l viadi aint ed oura dals tunnels creescha üna dramaturgia püra. «Quel di as preschantaiva il chastè sco ün cristal chi guarda our da las nüvlas. In quel mumaint nu stübgiast, scha tü hast la finanziaziun, là stoust simplamaing far. Perquai n’haja güsta tramiss a meis figl dad ir a filmar culla drona», disch Susanna Fanzun. E quels purtrets han a la fin eir chattà lur via i’l film «Nos Chastè». Cun quai chi nu’s savaiva che chi capita ingio, saja statta la tenuta per tuot il proget da documentar plü bler pussibel. Plü tard ha ella fat üna selecziun dals elemaints centrals.
Elemaints persunals ed animaziuns
Pro il film «Nos Chastè» ha Susanna Fanzun integrà elemaints persunals, ma cha quist process saja stat per ella «in quel sen üna lunga chaminada sün ün spi» per chattar la dretta fuorma. Ella conclüda: «La redschissura ha sustgnü fich bain a la persuna privata Susanna Fanzun. Eu n’ha adüna darcheun survgni distanza per reflettar e per mai d’eira eir üna fuorma da tour cumgià.» Sper l’aspet persunal ha Susanna Fanzun eir integrà per la prüma jada animaziuns plü extaisas da l’artists Oliver Conrad. Quellas servan per integrar amo ün aspet da parabla e per formalmaing unir las trais tematicas dal film, nempe istorgia, algordanzas e futur.
Ün happy end pel chastè
Sco cha mincha parabla ha a la fin ün happy end, uschè vulaiva la FMR eir savair da Susanna Fanzun, schi ha dat cun Not Vital ün happy end pel Chastè da Tarasp. La resposta: «Our da perspectiva dal chastè in mincha cas. Eu sun eir fich ingrazchaivla cha Not Vital s’ha partecipà al film, perche cha uschè dudina dad el sias ponderaziuns, perche ch’el fa tschertas müdadas», disch Susanna Fanzun ed agiundscha: «Ma eu fetsch eir dumondas criticas e vögl chapir tscherts müdamaints.»
Sch’ella nu füss filmunza – uschè disch Susanna Fanzun – nu vess ella mai documentà las istorgias cha seis bap ha raquintà. E grazcha a la lavur vi da quist film sajan ella e seis fradgliuns gnüts a savair robas chi nu vaivan amo mai dudi e chi sun hoz cuntaints da savair. Ella disch: «Eu sun fich satisfatta dad avair documentà las müdadas e la transfuormaziun dal chastè. Uschè es il film – adonta ch’el es ün ün documaint fich persunal – eir ün documaint da valur istorica.»
Ün ulteriur cumgià
L’autura, redschissura e cineasta independenta Susanna Fanzun da Scuol es tanter oter eir statta la presidenta dals «Cineasts Rumantschs» – l’uniun da las cineastas e cineasts independents rumantschs – e quai dal 2017 fin dal 2024. In occasiun da lur ultima radunanza generala in november 2024 ha Susanna Fanzun lura dat giò la bachetta davo set ons al timun da l’uniun. Da nouv es Casper Nicca president dal «Cineasts Rumantschs».
«Set ons es stat ün bun temp e meis antecessur es eir stat set ons president. Eu sustegn gugent inavant a Casper – chi’ d es ün dret ‹animal de culture› – e sun fich cuntainta ch’el ha surtut quai», disch Susanna Fanzun. Implü less ella eir amo realisar duos progets plü gronds e’s voul perquai concentrar plainamaing sül filmar.Per Susanna Fanzun es il punct il plü allegraivel dürant seis presidi cha la promoziun da film es gnüda professiunalisada sül livel chantunal. Quai es tenor ella üna fich bella chosa pel film i’l chantun Grischun, «eir schi’d es inavant üna sfida d’esser üna cineasta in regiuns periferas». (fmr/cam)
Gust da leger dapli?