Strategia – anc adina be sin palpiri
En sasez fai prescha, ma la regenza ha anc adina be ina strategia sin il palpiri per l’avegnir da la forza idraulica. La fracziun dal Center ha inoltrà il december ina incumbensa en il Cussegl grond per savair quant lunsch ch’il chantun è cun las preparativas
Gudagnar dapli daners cun la forza idraulica è la finamira dal Chantun e da las vischnancas concessiunarias. Per gliez aveva la Regenza aposta relaschà ina strategia (guarda box). Avant trais onns ha il Cussegl grond prendì enconuschientscha da questa strategia. Suenter n’èsi stà d’udir pauc u nagut pli.
En sasez prevesa la strategia da profitar dal fatg che bleras concessiuns per ovras idraulicas scadan ils proxims onns. Il temp fiss perquai ideal per negoziar meglras concessiuns cun ils concerns d’energia da la Bassa u da gist procurar che las ovras turnian en possess da las vischnancas. Uschia profitass il Grischun dapli da l’energia che deriva da l’aua che curra tras turbinas sin territori chantunal.
Il december ha la fracziun dal Center inoltrà in’incumbensa per savair co ch’i stettia uss atgnamain cun la realisaziun da la strategia relaschada avant trais onns. Cun ina resposta da la Regenza èsi da quintar il mars. Ernst Sax ha sutsegnà l’incumbensa sco emprim da trenta deputads e deputadas.
FMR: Essas Vus trumpà che la Regenza na fa betg vinavant cun la realisaziun da la strategia concernent la forza idraulica?
Ernst Sax: Ins n’ha formulà nagins termins liants en il messadi davart la strategia. Uschia ha era mancà in ’reporting’ regular da la Regenza. Cun nossa incumbensa giavischain nus uss ina survista generala co ch’i stettia cun las preparativas. Ina tala ha mancà fin uss.
Differentas vischnancas negozieschan gea gia novas concessiuns en connex cun il return (Heimfall) da las ovras. Tge sustegn survegnan las vischnancas?
Impurtant è che las vischnancas survegnian il know-how necessari. I vegn installadas gruppas da project. Là metta il Chantun a disposiziun a las vischnancas la savida necessaria per decider. Las vischnancas decidan l’emprim autonomamain davart novas concessiuns u il return da las ovras.
Ed il Chantun?
Suenter èsi impurtant ch’il Chantun e las vischnancas concessiunarias negozieschan cun ina vusch cun ils concerns d’energia da la Bassa. Uschiglio na cuntanschan ins betg la finamira da la strategia e tant il Chantun sco era las vischnancas perdan.
Pertge è la cussegliaziun da las vischnancas uschè impurtanta?
Igl è impurtant che las vischnancas stettian a pe a las interpresas d’energia, sch’ellas negozieschan. Questas interpresas sa fatschentan la finala di per di be cun talas tematicas. Per tegnair pitg dovri savida speziala. En quel reguard n’essan nus segir anc betg uschè lunsch sco che nus duessan esser. Impurtant è ch’ins po prender bunas decisiuns che valan per ils proxims sessanta u otganta onns d’ina concessiun.
Il Chantun stuess tranter auter installar ina societad che venda en l’avegnir l’energia idraulica, gliez fa part dal palpiri da strategia. Quant impurtanta è ina tala societad?
La vendita dal current electric è il tema central. Ils concerns d’energia, che han savens lur sedia ordaifer, vendan fin uss l’electricitad. Qua dovri il fundament per che dapli dals gudogns restian en il chantun. Ins sto dentant esser conscient che quai porta era ristgs. En buns temps è la vendita d’energia interessanta. Ma il pretsch d’energia en l’Europa è suttamess a svaris. Tant pli dovri en il chantun ina societad cun la cumpetenza necessaria per generar dapli gudogn da l’electricitad ch’il Grischun furnescha.
La dumonda da fracziun dal Center pertutga era ina societad da manaschi previsa tenor la strategia. Pertge dovri ina tala?
Da preschent procuran ils concerns d’energia il manaschi da las ovras. La dumonda è: Tgi maina en l’avegnir las ovras, sche quellas turnan en possess da las vischnancas? Jau poss m’imaginar ch’era firmas privatas en il Grischun possian surpigliar la responsabladad e sviluppar las cumpetenzas necessarias cun la savida d’inschigner u da mantegniment. Jau ves qua in grond potenzial per novas spartas economicas en noss chantun.
Il december avais Vus menziunà en la sessiun dal Cussegl grond ch’il Vallais saja gia pli lunsch cun il return da las ovras idraulicas. Tge pudess il Grischun emprender dal Vallais?
Mintga chantun ha in pau in’autra situaziun. Dal Vallais vesan ins ch’il Chantun e las vischnancas han gia stgaffì societads communablas che sviluppan know-how en questa tematica.
È il Chantun s’entardà memia fitg cun realisar sia strategia?
Jau sun spanegià tge resposta che la Regenza dat sin las dumondas en nossa incumbensa. Lura pudain nus giuditgar, sch’ins sto accelerar las lavurs.
Formulais Vus quai uschè precaut, perquai che la strategia è vegnida fatga da l’anteriur cusseglier guvernativ Mario Cavigelli ed il dossier sa chatta uss tar cussegliera guvernativa Carmelia Maissen – omadus politichers da Vossa partida?
Na, per il mument na savain nus betg, sch’ins duai ludar u crititgar. Pertge nus na savain betg, quant lunsch ch’il Chantun è. Perquai èsi impurtant da savair l’emprim sin tge stadi che las preparativas sa chattan cun la strategia concernent l’energia idraulica. Sche la fracziun avess vulì evitar il tema, n’avessan nus betg inoltrà l’incumbensa.
Avant trais onns ha regì ina tscherta euforia en il Cussegl grond che las ovras turnan en possess da las vischnancas e dal chantun. È questa euforia uss stulida?
Sch’i ha propi regì in’euforia, na sai jau betg. Ma ins ha vis il potenzial dal return da las ovras. Quest potenzial ves jau anc adina. Nus essan il chantun che furnescha la gronda part da l’energia idraulica en Svizra e sche nus na nizzegiain betg quest potenzial a moda optimala, faschain nus in sbagl.
I dat dentant era vischnancas sco la Bregaglia che vulan puspè dar la concessiun al EWZ da Turitg. Disturba quai la strategia chantunala?
Na, la strategia ha previs ina collavuraziun cun ils ’partenaris preferids’. Là nua ch’in partenadi funcziuna bain, è la probabilitad auta ch’ina vischnanca cuntinua cun il concern preferì. La dumonda è be, sch’ins profita dal potenzial da far novs contracts da concessiun per cuntanscher in meglier resultat per il Grischun e las vischnancas pertutgadas. Ch’ins refusa dal tuttafatg ils partenaris d’enfin qua, vegn ad esser be darar il cas. Impurtant è che nossa resursa d’energia, portia en l’avegnir dapli gudogn a nus.
Deputà, advocat e president communal
Ernst Sax (50 onns) è advocat e president communal da Sursaissa Mundaun. Il politicher dal Center è dapi 25 onns deputà dal Cussegl grond e sesa en la cumissiun d’energia. Intgins onns ha el fatg part dal cussegl d’administraziun da l’Ovra electrica Rain Anteriur.
Da preschent è el cusseglier d’administraziun da l’ovra Tschar che sa chatta sin il territori da Sursaissa. La pitschna ovra è dapi il return a tschep (Heimfall) avant diesch onns ina ovra da partenadi da l’Axpo, da las vischnancas da Sursaissa Mundaun e Breil e dal chantun.
Strategia cun trais societads
Profitar dal mument – gliez intenda la strategia concernent la forza idraulica. Las concessiuns per ovras idraulicas scrodan. Singulas èn gia vegnidas renovadas. Per autras dovri ils proxims onns novs contracts. La strategia che la Regenza ha preschentà avant trais onns al Cussegl grond prevesa ch’il chantun e las vischnancas profiteschian en l’avegnir dapli dals gudogns cun la forza idraulica
Las vischnancas duain pudair negoziar megliers contracts cun concerns da la Bassa u surpigliar sezzas las ovras en collavuraziun cun il Chantun. Perquai prevesa la strategia da stgaffir trais societads: l’emprima per tegnair las participaziuns vi da las ovras, la segunda per vender l’energia e la terza per lavurs dad inschigner e da mantegniment.
Gust da leger dapli?