«Jau na sun nagin extremist»
Dapi tschintg onns maina Armando Lenz da la Tumleastga la Pro Natura Grischun. Il biolog e commember da La Verda s’engascha en quella funcziun per la natira e l’ambient. Cun la FMR ha el discurrì davart problems, soluziuns e frustraziuns en connex cun sia lavur e passiun.
La natira e l’ambient èn la gronda passiun dad Armando Lenz (39). El è biolog, commember da La Verda e dapi tschintg onns manader da la Pro Natura Grischun (mira boxa). La natira al fatschenta damai pli u main adina. Il bab da dus mattets oriund da Muldain ed oramai dachasa a Tumleastga vesa numnadamain la natira sco ina schanza e necessitad. Mintgatant èn las discussiuns dentant era frustrantas, sco ch’el ha explitgà a la FMR en ses biro a Cuira.
FMR: Commember da La Verda, biolog e manader da la Pro Natura Grischun – essas Vus pia in verd atras atras?
Armando Lenz: (ri) Jau emprov simplamain da viver uschia che jau poss avair ina buna conscienza envers mamez e las generaziuns che vegnan. Sco biolog hai jau emprendì, tge problems ch’i dat cun la midada dal clima e la biodiversitad che nus perdain. Quests temas èn adina in pau en mes chau ed influenzeschan, sco che jau viv. Ma er en general ma fascinescha la natira schon adina cun sia cumplexitad. Damai sun jau probablamain schon in verd atras atras.
E quai malgrà ch’il pled verd ha ina connotaziun negativa en tscherts contexts?
Mintgatant ha il pled verd ina connotaziun negativa, ma quai na chapesch jau betg. Jau na vi numnadamain betg prescriver als auters, co ch’els han da viver. Ed er jau mangel mintgatant charn e vom cun auto. Jau na sun nagin extremist. Jau vi dentant far attent la politica ch’ella sto agir. Ils politichers na surpiglian nagina responsabladad e na vesan betg ils problems che nus avain. I dovra dentant soluziuns politicas, betg individualas. Soluziuns individualas gidan, ma la fin finala dovri soluziuns politicas.
Per tge problems dovri lura soluziuns politicas?
Il pli grond problem è la perdita da la biodiversitad. Cun noss stil da viver mazzain nus actualmain la natira ed en la politica na vesan betg tuts quest problem. Ins ignorescha la scienza ed ils fatgs, gist sco ch’igl è cun la midada dal clima. Uschia perdain nus temp e la fin finala vegnan las soluziuns pli charas. Las spezias che nus perdain, perdain nus per adina. Igl è in process irreversibel e la fin finala na pudain nus betg viver senza la natira.
Quanta influenza ha la Pro Natura lura insumma sin la politica?
En il Grischun avain nus l’avantatg d’avair anc dapli natira ch’en auters lieus. E plinavant è ina natira intacta impurtanta per il turissem e l’economia dal chantun. Ma era qua cumondan ils raps ed en vista da gronds projects na dumonda nagin, tge ch’igl è cun la natira. Perquai n’èsi per part betg uschè simpel per nus d’avair in’influenza. Quai funcziuna plitost en las vischnancas e lur process politics, sco per exempel tar la dumonda da construir gronds implants fotovoltaics en las Alps sco a Glion u en la Val Nandro. Qua ha la populaziun vesì l’impurtanza da la natira e ditg NA.
Ma n’avais Vus qua betg ina posiziun ambivalenta? Energia solara fiss gea en sasez ecologicamain buna?
I n’è atgnamain betg ambivalent. L’energia solara savess ins bajegiar or sin tut ils tetgs cun in enorm potenzial. Nus na stuain betg ir en las Alps e destruir la natira unica per projects d’energia solara. Sin tetgs e fatschadas pudessan nus producir en Svizra dapli forza electrica che quai che nus duvrain.
Pertge na funcziuni dentant betg cun l’energia solara sin tetgs e fatschadas?
Jau crai ch’igl è in problem politic. L’idea da la politica è da construir gronds implants fotovoltaics en las Alps cun custs enorms. Quels raps pudess ins investir en elements fotovoltaics sin tetgs. Uschia profitassan tuts e betg be las grondas firmas che fan milliardas e survegnan anc subvenziuns per lur implants, e quai senza savair, sch’igl è profitabel u betg cun tut ils custs. La soluziun cun gronds implants na funcziuna betg e po forsa anc far ina schletta glisch sin l’energia solara, malgrà ch’ella fiss sper l’energia eolica ina da las meglras. Qua dovri simplamain ina buna examinaziun dals interess.
Ina buna examinaziun dals interess dovri entant er tar in auter tema ch’è adina puspè en las medias, numnadamain il luf. Essas Vus cuntent cun la situaziun actuala?
Jau sun in pau frustrà pervia da tut quellas discussiuns sur dal luf. Il Chantun sajetta uss er ils lufs dal Parc Naziunal ed en sasez po el sajettar tut ils lufs dal chantun. E tuttina cuntinuescha la discussiun en la politica enstagl da schliar auters problems. Nus avain gronds problems cun la mancanza da spazi d’abitar pajabel u las creschentas premias da la cassa da malsauns. Quai èn problems che la politica stuess schliar enstagl da discutar trasora sur dal luf.
E tuttina, ils stgarps ed il luf commovan anc adina la glieud, pertge lura?
Las pli bleras nursas moran, perquai ch’ellas èn malsaunas u crodan giu insanua e be ina pitschna part vegn stgarpada dal luf. Perquai stuessan era las leschas davart il tegnair animals esser pli restrictivas. Qua stuess la politica agir. Ma il luf vegn savens simplamain malduvrà per motivs populists e betg per chattar soluziuns. Igl è in tema fitg fitg emoziunal e damai ideal per la politica populista. Era qua fissi perquai necessari da tractar il tema pli objectiv e tenor la scienza. Il dumber da stgarps è per exempel sa diminuì, malgrà che nus avain dapli lufs en il Grischun.
Ed ultra dal luf ed implants solars, cun tge sa fatschenta la Pro Natura anc?
Il luf e l’energia solara èn natiralmain temas politics. Nus faschain dentant bler dapli. Tar quai tutga sco emprim l’educaziun ambientala. Avant in onn avain nus per exempel avert ina nova exposiziun en la Torre Belvedere sur Malögia davart la biodiversitad en las Alps. Plinavant tgirain nus era zonas protegidas. En il chantun Grischun ha la Pro Natura passa 100 da quellas zonas ed en Svizra essan nus cun tut nossas zonas in dals pli gronds possessurs da funs. E lura realisain nus projects en favur da la natira e la biodiversitad. En quest sectur lavuran ils pli blers da noss emploiads. Jau sco manader hai entant la survista da tut, guard ch’i funcziuna tant sco pussibel e ma occup da las finanzas.
E sche Vus sco manader da la Pro Natura Grischun avessas in giavisch en favur da la natira, tge giavischassas Vus?
Mes giavisch fiss che tuts vesan la natira sco schanza e betg sco problem.
La Pro Natura e ses engaschi
La Pro Natura Grischun è vegnida fundada il 1965 sco secziun da la Lia svizra per la protecziun da la natira. Oriundamain sa numnava ella «Bündner Naturschutzbund». Ella s’engascha sin quatter champs: cun projects en favur da la natira, l’educaziun ambientala, la politica ambientala e la tgira da zonas protegidas.
Finanziada quasi be cun donaziuns
En las medias frunta cunzunt la politica ambientala sin attenziun. Part da quella fa numnadamain er il cumbat cunter projects che stattan en conflict cun l’engaschi da la Pro Natura «Per dapli natira – dapertut», sco ch’ins po leger sin sia pagina d’internet rumantscha. L’ultim exempel per quai è il recurs cunter la reconstrucziun da l’Alp Sprella en ina chamona CAS.
Sco che la Pro Natura scriva sin sia pagina d’internet sa finanziescha ella per 90 % cun daners da donaziuns e contribuziuns da commembradi. La Pro Natura Grischun ha radund 4000 commembras e commembers.
Cifras e fatgs: Lufs ed energia solara
En l’intervista cun la FMR menziuna Armando Lenz il dumber da stgarps e lufs en il Grischun. Il dumber da stgarps saja sa diminuì, malgrà ch’i dettia dapli lufs.
Las cifras da l’Uffizi da chatscha e pestga dal Grischun conferman entant questa pretensiun areguard ils ultims dus onns. Tenor il rapport per il terz e quart quartal da l’onn 2022 hai dà 517 donns d’animals da niz quel onn. Dus onns pli tard èn anc 213 vegnids rapportads, uschia il monitoring dal management dal luf per il december 2024. Entant è er il dumber da trieps creschì en il Grischun, sco che Arno Puorger da l’Uffizi da chatscha e pestga ha explitgà a la FMR: «En congual cun ils dus onns passads èsi uschia ch’ils stgarps èn ids enavos e che nus avain dapli trieps. Il dumber da lufs n’enconuschain nus dentant betg precis.»
Sin sia pagina d’internet publitgescha l’Uffizi da chatscha e pestga dal Grischun a liber access infurmaziuns, rapports e cifras davart il luf. Actualmain datti per exempel 13 trieps e tenor stimaziun da l’uffizi vivan radund 91 lufs en il Grischun.
Energia solara
Ultra dal luf discurra Armando Lenz en l’intervista era dal potenzial da l’energia solara sin tetgs e fatschadas. I saja numnadamain pussibel da producir en Svizra dapli forza electrica cun indrizs solars sin tetgs e fatschadas che quai che fiss necessari.
Las cifras areguard il potenzial varieschan tut tenor studi. Ma sco che l’Uffizi federal d’energia ha calculà il 2019, munta il potenzial explotabel d’energia solara sin tetgs e fatschadas a radund 67 TWh/onn. En cumparaziun cun quai ha la Svizra per exempel duvrà l’onn 2023 60,3 TWh, uschia ina communicaziun dal Cussegl federal davart il consum da forza electrica dals 18 d’avrigl 2024.
Gust da leger dapli?