Jau na paj betg taglia

Quest onn na paj jau betg la taglia. Pervi da «l’argumentaziun chinaisa». Ma da quai in zic pli tard.

Tenor in studi da l’Universitad da Lucerna vegnan pajadas en Svizra mintg’onn 52,1 milliardas francs taglia sin entradas. La classa mesauna paja en media 9154 francs impostas. Cun quels daners pudess jau era m’imaginar da far insatge auter, ma nagin che ma fa curaschi: «Ti has raschun, lascha star la taglia! Cun quel rap n’engraschas ti tuttina betg la cassa svizra.»

Na, pajar taglia è in duair per mantegnair l’infrastructura da noss pajais, per garantir che traffic, ospitals e scolas funcziunian vinavant. Quai è consens … U tuttina betg?

L’onn passà hai jau numnadamain badà ch’i na para betg evident che mintgina e mintgin contribueschia tenor sias pussaivladads al mantegniment da nossas cundiziuns da viver. Perquai refus jau quest onn da pajar taglia. Per legitimar quai envers Cuira, Chantun e Confederaziun, hai jau pront apunta «l’argumentaziun chinaisa». Quella vegn duvrada cura ch’i va per ina dumonda existenziala, ma sco ch’i para (anc) betg ultravirulenta per nus en Svizra.

L’argumentaziun chinaisa, sco che jau la numn, vegn duvrada en la discussiun ecologica, cura ch’i va per giustifitgar da sgular duas giadas l’onn en vacanzas a Dubai u era be per in trip enturn la chantunada en Germania, per giustifitgar dad ir cun l’auto en il fitness a l’ur da la citad ubain per giustifitgar da remplazzar la maschina da lavar veglia cun ina nova da la classa d’energia bassa. Nus faschain quai, malgrà che nus savain: Nus stuain reducir urgentamain nossas emissiuns da CO₂.

Ma la stgisa tuna lura savens circa uschia: «Uschè ditg ch’ils Chinais sgolan per il mund enturn, poss jau anc sgular tschient giadas en il Portugal.» Ubain: «Nus pudain anc ditg spargnar energia! Quai che nus duvrain en in onn, sbuffan ils Chinais soviso ora be en in singul di!»

Senza vulair defender la China, ma quai è in grond pajais cun ina gronda populaziun, suenter l’India il segund grond pajais dal mund. Sche nus guardain pia, quant che mintga singula persuna chinaisa emetta ad onn, n’èn ils Chinais insumma betg davanttiers en la rangaziun mundiala dals tschufragnaders. Pli gronds emettents cun 15 fin 26 tonnas CO₂ per chau èn p.ex. il Qatar, l’Arabia Saudita, l’USA u il Canada. E la Svizra? – Cumpareglià cun la China cun circa otg tonnas per chau èn Svizras e Svizzers cun be la mesadad pulitamain nets. (Quai è dentant be la summa da las emissiuns entaifer ils cunfins dal pajais. Las emissiuns chaschunadas per producir mes telefonin e mias bananas importadas, n’èn anc betg calculadas en quels quints. Però quai è be in pitschen detagl per la Svizra quasi autarca.)

Guardain pia sin las emissiuns mundialas da CO₂ tenor ils pajais! Pelvair, la China è en quella rangaziun ina detga tubaccadra: Sco pajais entir è la China numnadamain responsabla per cnap in terz da tut las emissiuns da CO₂ sin il mund, entant che la Svizra contribuescha be cun 0,1 % a l’accumulaziun mundiala. Quasi negligibel. Questa cifra legitimescha savens l’argument chinais tar ina proxima discussiun e votaziun ecologica: «Duain bain ils Chinais far l’emprim pass! Nus en Svizra pudain anc ditg ans limitar – ma da sbassar noss maghers 0,1 % sin 0 % na salva era betg il mund!»

Ed exact tenor quella logica èsi cler per mai: Jau na paj era betg mia taglia (u be ina part). Mes daners na salvan gea era betg l’AVS. Savais quant che «mes» 9154 francs da taglia fan ora sin 52,1 milliardas francs? Arrundà si èn quai exact 0,00002 %. Quasi negligibel.