Poeseias e mimorgias dad egn’autura betg amblidada

Margis sera earan las glischs anvidadas an la Tgea da Schons, egn clavo datier da la baselgia a Ziràn. Las visitadras ad igls visitaders vevan tratg aint tgòld, parquegl ca tras las travs digl clavo zuflava en vent frestg. Sut igl tetg earan preparadas pliras sutgas par las visitadras ad igls visitaders, davànttier egna mesa pintga cun cazola. Duas sutgas earan lujeadas dasperas par igls frars Cantieni. Lezs ân suno ple tard – durànt las pintgas possas da la prelecziùn – anzaquànts tocs musicals.

Sut igl tetg da la Tgea da Schons e vagnieu preligieu margis sera egn necrolog, a tres voluntaris ân rezito egna selecziùn da poeseias ca l’autura Silvia Mark-Castelberg veva scret. Igl davos ân las visitadras ad igls visitaders gieu la pussevladad da raquintar lur mimorgias da l’autura.

Betg egn beal dastegn

Silvia Mark-Castelberg e naschida igl 1. da favrer 1924. Ella ad igls sieus sis fardagliùns ân betga gieu egn beal dastegn – lur mama e morta curt suainter la naschientscha digl ple giuven frar. Igls unfànts en carschieus sei an diferaints liacs a Ziràn, la tata ad igl tat gidavan noua c’els savevan, ad ân tratg sei tres unfànts. Cur c’igl bab e mort, Silvia Mark-Castelberg veva gest 17 ons, en tut igls unfànts ieus a star tier igl ô Non.

Suainter la scola da puras â la mata amprieu d’ancanuscher Christian Mark. Lez luvrava sco caschader an la sanareia datier da la tgea, noua ca la giuvna abitava. Igls 4 da marz 1956 ân els marido a surprieu igl bagn puril digl ô Non a Ziràn. Anzemen ân els tratg sei quater feglias a tres fegls.

Gràndas passiùns

Igls ons en passos ad igl deva bleara lavur segls fùns ad an tgea. Egn hobi, ca muntava adigna blear a Silvia Mark-Castelberg e stada l’Uniùn da costums Val Schons. «La mama purtava adigna loscha igls costums», e saragurdada Annetta Mark, egna da las feglias, durànt egn raschieni cun la FMR. Silvia Mark-Castelberg veva plascher da cuser las rassas ad ornar ellas cun surcusareias.

Cura c’els ân alura savieu surdar igl manaschi puril agl fegl Gion, ân la Silvia ad igl Christian Mark savieu giuder lur tigia d’acla se Sameast. Se là saveva ella cargear sei las sias batareias. Silvia Mark-Castelberg adurava la natira, a quegl exprimeva ella sen igls sieus maletgs. Cun l’amprema renta da l’AVS â la duna pensiunada frequento egn curs da malagear cun calurs d’aua. Ella malageava balteztgas maletgs, parfegn exposiziùns ân ign savieu visitar.

Mo igl malagear e betga stada la sia sula passiùn, ear par scriver poeseias ad istorgias â ella investieu blear tains. Sias remas earan legras, bealas, seriusas ad ear anqual gea garmadias. Temas sco l’ora a la natira fatschandavan la pura savens. Ella scriveva betga me par saseza, ear par giasetas sco «La Casa Paterna/La Pùnt» near pigl «Calender per mintga gi» schava ella libra sia fantaseia.

Ear schiglioc s’angaschava Silvia Mark-­Castelberg par igl mantegnamaint digl rumàntsch. Sco cumembra da la suprastànza da la Renania near a la Cuminànza culturala Val Schons sustaneva e promoveva ella la cultura rumàntscha.

Davosa visita se Sameast

Suainter beals ons a Ziràn ad egna dimora an la tgea da vigls a Farschno e igl sieus um Christian Mark mort da Nadal 2018. Egn grànd giavisch da Silvia Mark-Castelberg e sto, dad ir ànc egna davos’eada se Sameast. «Ella e schmarvaglieada da tàntas flurs diferaintas» â raquinto la feglia a la FMR suainter igl Cafe rumàntsch da margis passo. Annetta Mark, dus digls frars ad egn per bieadis vevan passanto quel gi sei se d’acla cun lur mama e tata. Dus ons suainter la mort digl sieus um, e lua ear Silvia Mark-Castelberg morta an la vigliadetgna da 96 ons.

Igl Cafe rumàntsch an la Tgea da Schons e sto egna ragurdientscha plagn historgias a plagn veta – cun poeseias, musica ad anec­dotas. Margis sera e propi vagnida tissida egna fegna reet da mimorgias par Silvia Mark-­Castelberg c’e stada egna parsunalitad angaschada an la tgira da la cultura da Schons.