Columna

«Ti tgau da stuppa»

parter
Mayk Wendt
Arnold Spescha da Pigniu/Cuira è stà magister gimnasial e conrectur a la Scola chantunala.

Na gliez, levaus erel jeu quei di cun in mal il tgau da fugir, cun la cavazza che leva sefender. Buca da smarvigliar. La fiasta era stada liunga e biala – ed jeu erel ius a letg cun calzers e tut. Tgi fa da quei? Jeu vess gie duiu saver ch’jeu hagi ina allergia da curom … Ni buc?

Miu amitg Max – Dieus hagi si’olma – vess detg: «Ti tgau da stuppa.» El ei staus in da mes amitgs sil camp dalla musica instrumentala.

Il Max era in carstgaun che vess mai piars il tgau, er en ina situaziun precara buc, mo el veva in tic da star sil tgau. Sche jeu schevel ni fagevel enzatgei che corrispundeva buca gest a siu meini, veva el per moda da dir: «Ti tgau da stuppa», «ti tgau da penn» ni «ti tgau confus». L’entschatta disturbava quei mei ed jeu vess magari giu mustgas da metter il tgau denter las ureglias ad el e da dar anavos cun in «ti tgau blut», el che veva gie piars bunamein tut ses cavels. Quei vess denton ni disturbau ni vilentau el. El che fuss ius cul tgau tras la preit avon che midar tgau. In tgau dir vev’el, in tgau stinau, in tgau quader. Mo uss stoi jeu far si tgau.

Jeu sai buc, cons tgaus ch’el ha repartiu. Mo el scheva quei cun ina tala innocenza ch’ins saveva gnanc vegnir vilaus buc. Ei vess mai dau el tgau ad el che quei savessi offender. Jeu hai prest fatg persenn ch’el veva in’immensa simpatia pil tgau ch’el numnava «nossa centrala» e ch’el descriveva savens las persunas tenor la fuorma dil tgau: «Mira inaga quei tgau péz!» Ei deva per el quels cun tgau rodund, cun tgau liung ni cuort, cun tgau plat ni quader, cun tgau gries ni graschel ni schizun cun in tgau sc’in mogn ni sc’in tschep da lenna. «Co san ins ir entuorn cun in tal tgau da sien?», ha el detg inaga, scurlond il tgau. Co el veseva ch’in seigi in tgaubotsch ni in tgaumogn, sai jeu buca dir. Buca bugen veva el tals che schevan da quei che veva ni tgau ni combas. Ei era per mei da star sil tgau, tgei fuormas ch’el veseva tut. Mo jeu sai: Per el era quei in giug, el ch’era en sesez in carstgaun amicabel da tgau entochen pei, in carstgaun che luvrava il tgau giud la persuna e vess dau vi il tgau per enzatgi, sche quei fuss stau necessari. Jeu mettel pag miu tgau ch’el vess saviu far mal a negin, el che veva si tgau, el ch’era in bien tgau.

E sincers era el, gliez stoi jeu era dir. El deva nuota il tgau sin tut quei ch’el udeva e deva tgau e tgil a negin. Buca bugen veva el quels che mavan memia zun cul tgau ad ault. Sch’enzatgi bigliaffava memia zun, scheva el ch’ei seigi da vegnir ord il tgau cun talas persunas. Ins stuessi far si tgau a quels.

Cu nus mavan ensemen a concert, sesevan nus en las empremas retschas, perquei che nus levan veser ils tgaus dallas musicantas e dils musicants. «Cu ti vesas il tgau e ses moviments, sas ti bunamein, co els sunan», scheva el. En ina pausa scheva el magari: «Has viu il tgau digl eufonist solist? Quel ha il ver tgau per quei instrument, tgau ault e lad. Quei dat tun e sun, in bien volumen.» Ni in’autra gada: «Jeu sun buca surstaus che quei musicant leu da maun dretg ha eligiu la trumbetta sco instrument, el cun siu tgau péz.» «E quei tgau rodund leu davostier, di ina gada, dess ei in meglier tgau per in bassist?» Mo cu la musica entscheveva puspei a sunar, era el concentraus dalla fontauna-tgau alla plontapei.

Jeu vevel bugen miu amitg Max permiert. Er sche jeu survegnevel mintgaton bunamein mal il tgau da tut sias descripziuns da tgaus e lur fuormas. E mal il tgau ei buc emperneivel. Mo ton ei cert: Jeu vegnel mai pli ad ir a letg culs calzers.