Observar gl’utschi da fein

«Nossa uniun vul nuot auter che svegliar gl’interpess per las bellezias dalla natira. Ina part essenziala da quella ein ils utschals», circumscriva Helen Riedi da Glion el discuors culla FMR. Ella presidiescha l’uniun Vogelschutz Protecziun d’utschals Surselva ed ei vidlunder d’organisar in cuors da basa d’ornitologia. Il cuors plidenti pign e grond e vegli rimnar schi biars interessents sco pusseivel. L’ornitologia ha connex cullas bellezias dalla natira.

Muria d’insects periclitescha utschals

«Essas Vus era gia sedumandai tgei utschi che vegn gl’unviern vid Vossa casetta da pavlar, e tgeinin che conta la primavera sco emprem?» scriva Helen Riedi ella publicaziun. In utschi che biars enconuschan ei il puppen-tgietschen. «Igl ei uonn schizun igl utschi digl onn», puntuescha Helen Riedi. Igl ei in utschi che biars enconuschan, ed ins sa observar el savens en ed entuorn iert, cuort e casas. Puppen-tgietschen, merlotscha, pasler e hirundellas ei buca schi spuretgs sco ils biars auters ch’ei dat en Svizra. Sco quei che l’organisaziun BirdLife Svizra informescha, cuan en tut 205 specias d’utschals en nossa tiara, da quellas seigien 83 periclitadas, pia 40 %, renda l’organisaziun attent. «Ina situaziun alarmonta», gi Helen Riedi. La muria dils insects, la contaminaziun dil terren e munconza da nutriment ranschan pli e pli ils utschals.

L’uniun Protecziun d’utschals Surselva vul render attent a quella gronda digren. Gl’uost 2022 ha Helen Riedi, ensemen cun Selina Gartmann da Val S. Pieder, priu l’iniziativa da fundar ina secziun sursilvana da BirdLife Grischun. Cun in emprem pass havevan las duas dunnas envidau ad ina sera d’orientaziun. Gia treis meins pli tard ei la radunonza da fundaziun stada. L’uniun ei sedecidida pil num biling Vogelschutz Protecziun d’utschals Surselva. Suenter la fundaziun eran 40 commembers s’enscrets. Dus onns pli tard eis ei pli ch’il dubel. «Nus essan oz 90 commembers», declara la presidenta Helen Riedi.

Nova secziun era en Purtenza

Ch’igl interess per la natira crescha s’encorsch’ins era en autras regiuns. Empau dapli ch’in onn suenter la fundaziun dalla secziun sursilvana ha BirdLife Grischun saviu beneventar ina ulteriura secziun nova. Iniziants en Purtenza han envidau ils 19 da schaner 2024 alla radunonza da fundaziun e quintau cun maximalmein 30 presents. Sco quei che la gasetta locala «Prättigauer Herrschäftler» ha rapportau, era la sala stignada pleina cun 100 interessentas ed interessents. La secziun sursilvana fundada il november 2022 sesviluppescha en scadin cass stupent.

Helen Riedi conceda che buca tuts 90 commembers ein veramein activs. Biars simpatiseschan per l’idea e sustegnan l’uniun cun lur contribuziun annuala. In triep separticipescha denton adina allas activitads. Per exempel observaziuns dalla damaun e dalla sera, tgira da caglioms e pastiras, referats cun expertas ed experts, dumbraziun d’utschals migronts, stan da promoziun alla fiera da Glion, ni era l’acziun da schubergiar casas d’utschals. «Adina puspei vegn nova glieud che han interess pils utschals», conferma la presidenta dalla Protecziun d’utschals Surselva. Aschia crescha il diember d’amaturs d’utschals cuntinuadamein.

Cuors entscheiva gia il fevrer

Helen Riedi ei vidlunder d’organisar ina proxima occurrenza. «In cuors da basa d’ornitologia, e quei per tut tgi che vul emprender d’enconuscher ils utschals en nossa regiun», declara Helen Riedi. Utschals antruras derasai sco la lodola, gl’utschi da fein ed era la cuacotschna, observ’ins buca pli schi savens. Gl’ornitolog Tom Bischof, il meinagestiun da BirdLife Grischun, meina il cuors ch’entscheiva gia ils 12 da fevrer 2025, e quei cun ina sera da teoria ella casa pervenda reformada a Glion. Ei suondan mintgamai ina mesjamna sera da teoria en cumbinaziun cun ina sonda ora el liber. «In gi ein ils utschals digl uaul el center, lu ils utschals dils curtgins, lu quels da cultira. Il quart bloc ei dedicaus als utschals dallas muntognas», descriva Helen Riedi la gronda part dil cuors. Dallas 205 specias svizras vul Tom Bischof mussar a participontas e participonts ils varga 80 che sgolan e cuan en Surselva. Denter auter utschals ch’ein vegni rars, la lodola, gl’utschi da fein, il petgaspina, forsa era gl’urlaun ed il tgiet da matg.