Filar e chantar illa stüva dal museum
Üna sairada nostalgica cun filar e chantar in da cumpagnia da filunzas. Quai haja dat da giodair in sonda passada illa stüva dal Museum Engiadina Bassa a Scuol. Aita Dermont-Stupan da Sent e Paulin Nuotclà da Susch han pisserà per curturella cun artischanadi tradiziunal e chant popular.
Per la tschinchavla jada ha gnü lö in sonda saira il «Plaz da filar e chant da cumpagnia» illa stüva dal Museum Engiadina Bassa a Scuol. Da la partida sun stattas – sper quatter filunzas ed il chantautur Paulin Nuotclà – bundant vainch persunas chi han giodü üna bella saira da cumpagnia.
«Las pouvras filunzas»
Davo il salüd dal president dal museum, Peter Langenegger, ha la «prüma filunza» Aita Dermont-Stupan declerà als preschaints la lavur da filar, insembel cun trais ulteriuras filunzas. Uschè cha las persunas preschaintas han survgni üna buna survista davart la lavur da las antenatas. «Eu n’ha grond plaschair da pudair salüdar a vo quia e da far cumpagnia a no pouvras filunzas», ha salüdà Aita Dermont-Stupan ed ha güsta declerà alch detagls da la lavur da filar: «Plü bod as filaiva culla roudina nomnada füs, ün urdegn raffinà per filar, chi pretenda però gronda abiltà ed es stat quella jada ün grond surleivgiamaint. Il füs es bainbod gnü rimplazzà da las roudas da filar chi giaivan talmaing svelt chi’s vaiva fadia da gnir davo.» Quellas roudas da filar prodüaivan bler plü svelt e plü efficiaint, e la lana d’eira a la fin plü bella e plü glischa.
Perche in museums?
Aita Dermont-Stupan s’ha però eir dumandada perche cha museums muossan insomma amo quist artischanadi, perche chi’s voul insè mantgnair e tgnair in memoria la lavur dals babuns, ün temp cha l’umanità nu less avair inavo e nu less neir plü viver in quel. Ella ha provà da güst respuonder svess: «La fascinaziun dal filar es l’elavuraziun da la lana davent dal besch fin pro’l prodot final. Il prüm la lana dal besch chi sto gnir s-chartatschada per metter parallel ils filins e lura intretschar mincha pailin ün aint in tschel, uschè chi dà landroura il fil. Quai es ün process chi’m fascinescha. Pür davo va il fil giò aint illa rouda e vain filà.»
Cun filar gniva s’inclegia eir fingià da temp vegl chantà da cumpagnia. E perquai han ils organisaturs dal Museum Engiadina Bassa a Scuol invidà in sonda a Paulin Nuotclà per accumpagnar a la guitarra chanzuns popularas rumantschas.
Chantar da cumpagnia
Las persunas preschaintas sun stattas satisfattas da las decleraziuns dad Aita Dermont-Stupan ed han, intant cha las filunzas filaivan, chantà diversas chanzuns da cumpagnia. Per exaimpel «Fila, fila», «Il chastellan da Tschlin», «Avant pudaiv’ir a saglir e sotar», «Il randulin» e s’inclegia eir «Engiadina», üna chanzun dal chantautur Paulin Nuoclà, la quala es intant dvantada populara.
Id es gnü chantà da cour e cun verva, adüna accumpagnà da la guitarra. Uschè chi’d es stat üna saira infuormativa e dalettaivla immez las localitats dal Museum Engiadina Bassa, ün museum regiunal plain da cultura e tradiziun engiadinaisa.
Gust da leger dapli?